Hang Ngườm Bốc - di tích lịch sử cách mạng cấp Quốc gia

Theo truyền thuyết của người Tày, hang Ngườm Bốc là nơi cư trú đầu tiên của đôi vợ chồng Pú Luông - Slao Cải. Chuyện kể rằng, xưa kia dọc theo dòng sông lớn là những vùng sình lầy hoang vu, cây cối um tùm, âm u, có nhiều chim muông sinh sống. có một ngày hai người khổng lồ xuất hiện, men theo dòng nước chăm chỉ tìm kiếm thức ăn. Người con gái men theo sông bên phải. Người con trai men theo sông bên trái. Hai người gặp nhau nơi ngã ba sông. Đây là vùng đất bằng phẳng rộng lớn không có nơi cư trú, để tránh thú dữ và nắng mưa nên họ đưa nhau qua bên phải có dãy núi Lam Sơn tìm thấy hang Ngườm Bốc. Họ sống bằng săn bắn, hái lượm và tình cờ phát hiện ra lửa dùng để nấu nướng, trồng lúa lấy gạo ăn. Họ dần dần sinh con đẻ cái thật đông nên chuyển ra khỏi hang tìm đồi đất lớn cất nhà để ở. Và tại hang Ngườm Slưa gần đó, chàng Pú Luông đánh nhau với hổ dữ để bảo vệ cuộc sống cho gia đình.

Hang Ngườm Bốc, nơi cư trú đầu tiên của đôi vợ chồng Pú Luông - Slao Cải không chỉ tồn tại trong truyền thuyết, mà ngày nay còn được chứng minh qua khảo cổ học, là di chỉ thực tế con người cổ đại từng cư trú. Vào năm 2003, các nhà khoa học phát hiện nhiều di vật trong hang, qua nghiên cứu cho biết người tiền sử sơ kỳ đá mới cư trú ở đây, tương đương với văn hóa Hòa Bình sớm, cách đây khoảng 10.000 năm.

Theo tiếng địa phương, Ngườm Bốc nghĩa là “Hang Khô”. Với địa thế hiểm yếu, hang Ngườm Bốc trong dãy núi Lam Sơn trùng điệp gắn với nhiều sự kiện lịch sử đương đại nước ta. Đầu năm 1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước. Đến vùng biên giới Cao Bằng, thời gian đầu Người hoạt động bí mật ở Pác Bó (Hà Quảng). Từ cuối tháng 3 - 8/1942, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chuyển từ Pác Bó về căn cứ Lam Sơn để lãnh đạo cách mạng. Tháng 5/1945, tại đây Chủ tịch Hồ Chí Minh họp với lãnh đạo Liên Tỉnh ủy Cao - Bắc - Lạng chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa Tháng 8/1945. 

Ngườm Bốc cũng là nơi xưởng quân giới Lê Tổ (nơi sản xuất, sửa chữa các loại vũ khí) ở và làm việc trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Tại đây, tháng 10/1950 Chủ tịch Hồ Chí Minh dự và chỉ đạo Hội nghị tổng kết Chiến dịch Biên giới và nói chuyện với công nhân xưởng quân giới.

Hang Ngườm Bốc là di sản có bề dày lịch sử và danh lam thắng cảnh đẹp tạo nên quần thể “sơn thủy hữu tình” sẽ là điểm tham quan hấp dẫn đối với khách thập phương đến nghiên cứu, trải nghiệm. Với những giá trị về lịch sử văn hóa, năm 2004, hang Ngườm Bốc được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử cách mạng cấp Quốc gia. Để bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử cách mạng tại địa phương, năm 2020, huyện Hòa An đầu tư, tôn tạo, nâng cấp bãi đỗ xe; đường đi bộ lên hang được xếp bằng đá tự nhiên; hàng rào, lan can được làm bằng vật liệu bê tông giả cây tre để tạo thuận lợi và đảm bảo an toàn du khách khi leo lên hang tham quan; bổ sung thêm thùng đựng rác nhằm đảm bảo giữ gìn vệ sinh sạch, đẹp, thân thiện với môi trường. Với những giá trị về lịch sử, văn hóa, địa chất, hang Ngườm Bốc là điểm di sản du khách không thể bỏ qua khi đến với miền Non nước Cao Bằng.